Kolekcja pocztówek Miejskiej Biblioteki Publicznej w Witnicy jest cennym źródłem wiedzy o lokalnej historii.

Witnicka biblioteka została założona w 1945 roku i od tej pory zajmowała różne lokale. Pierwszy znajdował się przy dzisiejszym Placu A. Zabłockiego pod numerem 8. Na początku XX wieku w tym samym miejscu działała pracownia Hansa La Roche, fotografa i wydawcy pocztówek. W zbiorach witnickiej biblioteki znajdują się 42 jego prace. Cała pocztówkowa kolekcja liczy 589 egzemplarzy, które przedstawiają obiekty i pejzaże dzisiejszego Miasta i Gminy Witnica.

Z lupą w ręku

Znakomita większość zbiorów stanowi kolekcja Towarzystwa Przyjaciół Witnicy, którą stworzył wieloletni prezes tej organizacji Zbigniew Czarnuch. W 2015 roku pocztówki zostały przekazane bibliotece. Najstarsze z nich pochodzą z 1898 roku. Firmują je kostrzynianin Georg Schoppmeyer i witniczanin Paul Schroeter, właściciel drukarni i wydawca lokalnego pisma.

Widokówki z przełomu wieków przedstawiają najbardziej reprezentacyjne obiekty miasta, takie jak kościół i hotel. Niektóre z nich, np. pomnik wojenny, dwór Radorf i siedziba cesarskiej poczty, nie przetrwały ostatniej wojny. Można je obejrzeć wyłącznie na obrazkach. Dla kontrastu najmniej reprezentacyjny jest domeczek mistrza krawieckiego Karla Schulza, mieszkańca wsi Scharnhorst (od 1935 r. w granicach Witnicy). W okresie międzywojennym wydanie czarno-białej pocztówki nie mogło być drogie, skoro mogli sobie na to pozwolić skromni rzemieślnicy.

Wydawnictwa wzmiankowanego już Hansa La Roche, prawdopodobnie potomka francuskich hugenotów, pochodzą z lat 1909-1927. Są reprodukcjami fotografii i posiadają cenioną przez bibliotekarzy cechę – zawierają kompletny opis z datami rocznymi włącznie. W większości przypadków bowiem bibliotekarz z lupą w ręku odczytywał stemple pocztowe i zapisy odręczne. W wielu przypadkach konieczne były konsultacje Zbigniewa Czarnucha. Przykładem może być seria widoczków o wymiarach 6x9 cm. Na jednej z nich przedstawiony jest wiatrak, który spłonął w 1936 r. To pozwoliło na przybliżone wydatowanie kilku pocztówek.

Słowem i obrazem

Kolekcja widokówek nie służy jedynie satysfakcji bibliotekarzy. Wszystkie one zostały zeskanowane, opracowane i umieszczone w katalogu biblioteki. Egzemplarze wydane przed 1945 r. można obejrzeć na stronach Gorzowskiej Biblioteki Cyfrowej. Od dwóch lat zainteresowani historią miasta mogą także śledzić facebookowy profil „Witnica na starej pocztówce”. Część zbiorów została zaprezentowana na trzech wystawach i w prasie. Widokówki przedstawiające nieistniejące już obiekty pokazywała lubuska telewizja.

Zbiór jest wykorzystywany do oprawy ikonograficznej wykładów historycznych Zbigniewa Czarnucha. Jest także prezentowany w czasie prelekcji „Witnica na starej pocztówce”. - Niżej podpisany z pocztówek i fotografii tworzy historię obrazkową wybranych miejsc. Na przykład placu przy skrzyżowaniu ulic Gorzowskiej i Pocztowej. Na miejscu rozebranego kościoła w 1879 r. powstał skwerek z pomnikiem wojennym – kolumną z pruskim orłem. W 1911 roku stanął za nim ratusz. W 1945 roku gmach spłonął, a z pomnika zniknął orzeł. W dwudziestą rocznicę „wyzwolenia Witnicy” na ocalałym postumencie niemieckiego monumentu zamontowano tablicę z polskim, patriotycznym tekstem. W 1979 roku zbudowano na tym miejscu betonowy Pomnik Żołnierza Polskiego. Wszystkie te fakty są udokumentowane na widokówkach i fotografiach.

Co dalej?
Od 2015 roku kolekcja witnickich pocztówek jest wzbogacana na dwa sposoby. Pierwszym są zakupy oraz darowizny osób prywatnych. Należą do nich Zbigniew Czarnuch, kolekcjonerka Monika Chomont i dąbroszynianin Bartłomiej Miszkiel. Drugi to kopiowanie i upublicznianie kolekcji osób prywatnych. Niedawno bibliotekarze zeskanowali imponującą kolekcję starych pocztówek i fotografii Moniki Chomont.

Praca nad zbiorami ikonograficznymi jest absorbująca, ale przynosi wiele satysfakcji, gdyż jej efekty budzą zainteresowanie odbiorców. Opowieści „słowem i obrazem pisane” są ciekawsze od „gadających głów”.

Władysław Wróblewski